Gạch ba banh là gì? Tại sao không nên dùng xây nhà hiện đại

Gạch ba banh (gạch pa panh, pác panh hoặc gạch bi) là một loại gạch không nung được làm từ xỉ than, vôi và một lượng nhỏ xi măng để liên kết. Gạch ba banh có từ lâu đời ở Việt Nam và thường được sản xuất thủ công hoặc bằng máy có công suất nhỏ. Bài viết này của Mao Trung Home sẽ mang đến cho bạn một cái nhìn toàn diện và chi tiết nhất về gạch ba banh là gì.

Những điểm chính:

• Gạch ba banh là loại gạch không nung, được làm thủ công từ xỉ than và tỷ lệ xi măng rất thấp nên có chất lượng kém, không đảm bảo.
• Lợi thế chính của loại gạch này là giá thành rất rẻ do quy trình sản xuất thô sơ và thân thiện với môi trường do không phát sinh khí thải CO2.
• Nhược điểm lớn nhất là cường độ chịu lực cực kỳ thấp và khả năng thấm hút nước cao, gây nguy hiểm cho kết cấu và làm tường bị ẩm mốc.
• Do những hạn chế trên, gạch ba banh chỉ nên được dùng cho các công trình phụ, không yêu cầu chịu lực như tường rào, chuồng trại, nhà kho tạm.
• Bài viết khuyến cáo tuyệt đối không sử dụng gạch ba banh để xây nhà ở, đặc biệt là nhà cao tầng, vì rủi ro an toàn và chi phí sửa chữa tốn kém về sau.

1. Gạch ba banh là gì?

Gạch ba banh là một loại gạch không nung (gạch không qua quá trình nung đốt ở nhiệt độ cao), được sản xuất thủ công hoặc bằng máy ép thô sơ. Thành phần chính của loại gạch này bao gồm xỉ than, vôi, cát và một tỷ lệ xi măng rất thấp.

Chính quy trình sản xuất đơn giản và thành phần có tỷ lệ xi măng thấp này là nguyên nhân cốt lõi khiến gạch ba banh có chất lượng khác biệt hoàn toàn so với các loại gạch nung tuynel hay gạch block bê tông hiện đại.

2. Nguồn gốc tên gọi gạch ba banh

Tên gọi ba banh thực chất được Việt hóa từ parpaing trong tiếng Pháp, một từ dùng để chỉ loại gạch block xây tường. Theo thời gian và cách gọi của từng địa phương, loại gạch này còn có nhiều tên khác như gạch táp lô, gạch pa panh, gạch bi, gạch vồ hay gạch xỉ than.

3. Đặc điểm nhận biết và thành phần cấu tạo

Bạn có thể dễ dàng nhận biết gạch ba banh qua các đặc điểm vật lý bên ngoài. Gạch có màu xám đặc trưng của hỗn hợp xi măng và xỉ than. Bề mặt của gạch rất thô, sần sùi và không đồng đều. Về kết cấu, gạch thường có 2 – 3 lỗ rỗng lớn chạy dọc thân để giảm trọng lượng.

Về thành phần, cốt liệu chính tạo nên gạch ba banh là xỉ than, vôi và cát. Yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng của gạch là tỷ lệ xi măng, thường chỉ chiếm từ 8 – 10%. Tỷ lệ này quá thấp để tạo ra sự kết dính bền chắc, dẫn đến cường độ chịu lực của gạch cực kỳ hạn chế.

4. Ưu và nhược điểm của gạch ba banh

4.1. Ưu điểm

• Giá thành cực rẻ: Đây là ưu điểm lớn nhất, do nguyên liệu là xỉ than được tận dụng và quy trình sản xuất thô sơ, không tốn nhiều chi phí.
• Thi công nhanh: Kích thước gạch lớn giúp đẩy nhanh tiến độ xây dựng cho các hạng mục đơn giản, không yêu cầu kỹ thuật cao.
• Cách âm, cách nhiệt tương đối: Nhờ cấu trúc có lỗ rỗng và độ dày lớn, gạch có khả năng cách âm và chống nóng ở mức độ trung bình.
• Thân thiện môi trường: Là gạch không nung nên quy trình sản xuất không phát sinh khí thải CO2, giảm thiểu ô nhiễm.

4.2. Nhược điểm

• Cường độ chịu lực rất thấp: Gạch chỉ đạt mác chịu lực khoảng 30 – 50 kg/cm², hoàn toàn không đủ tiêu chuẩn để xây tường chịu lực chính cho nhà ở theo các quy chuẩn xây dựng hiện hành.
• Độ hút nước cao: Kết cấu rỗng và xốp khiến gạch thấm hút nước rất mạnh. Điều này dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như tường bị ẩm mốc, loang ố màu sơn và lâu dài làm bong tróc lớp vữa trát.
• Trọng lượng nặng: Dù có lỗ rỗng, gạch vẫn khá nặng, gây áp lực không cần thiết lên kết cấu móng và gây khó khăn trong quá trình vận chuyển, bốc xếp.
• Dễ vỡ, hao hụt cao: Gạch có kết cấu giòn, rất dễ vỡ trong quá trình vận chuyển và thi công, làm tăng tỷ lệ hao hụt và chi phí vật tư thực tế.
• Bề mặt sần sùi: Bề mặt thô ráp, không bằng phẳng khiến việc trát tường tốn nhiều vữa và công sức của thợ hơn so với các loại gạch khác.

5. Kích thước gạch ba banh phổ biến

Một đặc điểm của gạch ba banh là kích thước không có một tiêu chuẩn cố định và thay đổi tùy theo từng cơ sở sản xuất thủ công tại mỗi địa phương. Tuy nhiên, một số kích thước phổ biến bạn có thể tham khảo là:

• Gạch 2 lỗ: 100x150x250mm
• Gạch 2 lỗ: 90x140x260mm
• Gạch 2 lỗ: 95x150x270mm

6. Ứng dụng thực tế của gạch ba banh trong xây dựng

Với những nhược điểm cố hữu, gạch ba banh chỉ nên được xem là giải pháp tạm thời hoặc sử dụng cho các công trình phụ, không đòi hỏi cao về độ bền và khả năng chịu lực.

Các ứng dụng phù hợp:

• Xây tường rào bao quanh đất.
• Xây dựng chuồng trại chăn nuôi, nhà kho tạm.
• Xây các vách ngăn không chịu lực trong nhà cấp 4 đơn giản.
• Xây các công trình phụ như nhà vệ sinh, bếp phụ ngoài trời.

Lưu ý an toàn quan trọng:

• Tuyệt đối không sử dụng gạch ba banh để xây móng, bể phốt hoặc các kết cấu chịu lực chính.
• Tuyệt đối không dùng để xây tường chịu lực cho nhà ở, đặc biệt là nhà từ 2 tầng trở lên. Việc làm này tiềm ẩn rủi ro rất lớn về an toàn kết cấu và tuổi thọ công trình.

7. So sánh gạch ba banh với các loại gạch không nung hiện đại

Để thấy rõ sự khác biệt về chất lượng, hãy cùng so sánh gạch ba banh với hai loại gạch không nung phổ biến và đạt chuẩn hiện nay:

8. Có nên sử dụng gạch ba banh cho nhà ở hiện đại không?

KHÔNG NÊN. Những rủi ro về độ bền, khả năng chống thấm và đặc biệt là an toàn kết cấu mà gạch ba banh mang lại là quá lớn. Lợi ích về giá thành rẻ ban đầu hoàn toàn không thể bù đắp được những chi phí sửa chữa, khắc phục tốn kém sau này.

9. Mao Trung Home – Địa chỉ tin cậy cung cấp giải pháp vật liệu xây dựng toàn diện

Để lựa chọn được vật liệu xây dựng chất lượng và phù hợp, việc tìm đến một nhà cung cấp uy tín với sản phẩm đa dạng là yếu tố then chốt. Tại Mao Trung Home, chúng tôi cung cấp đầy đủ các giải pháp vật liệu hoàn thiện từ gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh, thiết bị bếp, sơn nội ngoại thất,… để đáp ứng mọi phân khúc.

• Sản phẩm đa dạng: Chúng tôi cung cấp đầy đủ các dòng gạch ốp lát, thiết bị vệ sinh, thiết bị bếp, sơn và nhiều sản phẩm khác từ các thương hiệu uy tín trong và ngoài nước.
• Tư vấn chuyên sâu: Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn kỹ thuật, giúp bạn chọn được sản phẩm phù hợp nhất với nhu cầu và ngân sách.
• Chất lượng chính hãng: Cam kết 100% sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đầy đủ chứng nhận chất lượng.
• Chính sách giá cạnh tranh: Mang đến mức giá tốt nhất cho cả khách hàng cá nhân và các đối tác nhà thầu, kiến trúc sư.
• Dịch vụ hậu mãi tận tâm: Chính sách bảo hành uy tín, giao hàng nhanh chóng, hỗ trợ khách hàng trong suốt quá trình sử dụng.

Thông tin liên hệ Mao Trung Home:

• Website: maotrung.com
• Địa chỉ showroom: 291 Tô Hiến Thành, Phường Hòa Hưng, TP. HCM (Quận 10 cũ)
• Hotline: 0903 572 468

10. Một số câu hỏi thường gặp

10.1. Gạch ba banh có xây nhà tầng được không?

Tuyệt đối không. Cường độ chịu lực của gạch ba banh rất thấp, không thể đảm bảo an toàn kết cấu cho nhà cao tầng. Việc sử dụng gạch này cho nhà tầng là vi phạm các tiêu chuẩn an toàn trong xây dựng.

10.2. Gạch ba banh và gạch táp lô có khác nhau không?

Không. Đây chỉ là hai tên gọi khác nhau của cùng một loại gạch không nung làm từ xỉ than với tỷ lệ xi măng thấp. Tùy từng vùng miền mà người dân sẽ có cách gọi khác nhau.

10.3. Sử dụng gạch ba banh có thực sự tiết kiệm chi phí không?

Chưa chắc đã tiết kiệm. Mặc dù giá mua ban đầu rẻ, nhưng bạn sẽ phải tốn nhiều chi phí phát sinh hơn cho vữa trát, chi phí nhân công hoàn thiện. Quan trọng hơn, chi phí để sửa chữa các vấn đề về thấm dột, nứt tường sau này sẽ lớn hơn rất nhiều so với khoản tiết kiệm ban đầu.

Xem thêm:

• Gạch 2 da là gì: Cấu tạo, ưu nhược điểm, cách phân biệt
• Gạch bóng kiếng 2 da là gì: Đặc điểm, ứng dụng, cách phân biệt
• Gạch cháy là gì? Ưu điểm và lý do nên dùng xây móng nhà

Tóm lại, gạch ba banh là một vật liệu đã lỗi thời và không còn phù hợp cho các hạng mục quan trọng của nhà ở hiện đại. Đầu tư vào vật liệu xây dựng chất lượng cao ngay từ đầu chính là giải pháp thông minh và tiết kiệm nhất cho tương lai ngôi nhà của bạn.